Marek Pilch, Marek Toporowski

To miała być kolorowa, lekka, atrakcyjna w formie graficznej broszurka. Temat jednak okazał się zbyt obfity - powstał gęsty podręcznik o naukowym, choć równocześnie praktycznym charakterze. Nie ilustrują go co prawda liczne zdjęcia i jaskrawe rysunki, pełen jest za to treści dotyczącej zarówno akustyki muzycznej, techniki strojenia instrumentów klawiszowych, jak i sposobów budowania poszczególnych temperacji. Mamy tu aspekt matematyczny: wzory, wykresy i tabele. Mamy elementy historyczne: cytaty z traktatów i opracowań. Eseje i ćwiczenia. Wszystko to zbudowane na podstawach wszechstronnej wiedzy i doświadczenia dwóch wybitnych artystów: prof. Marka Toporowskiego i dr Marka Pilcha. A do tego dwie płyty CD: nie tylko przykłady muzyczne do podręcznika, lecz swoisty audiobook stanowiący odrębną, autonomiczną część publikacji.

W grudniu 2013 ukazał się pierwszy numer "Scontri", pisma naukowego Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, poświęcony w całości Henrykowi Mikołajowi Góreckiemu. Zawiera artykuły, eseje i wspomnienia autorstwa teoretyków muzyki, muzykologów, wykonawców, duchownych i przyjaciół Kompozytora.

Andrzej Zubek

Niniejsza publikacja jest próbą odpowiedzi na pytania stawiane często przez młodych adeptów sztuki aranżerskiej dotyczące odpowiednich technik instrumentacyjnych stosowanych w utworach pisanych na zespół big-bandowy. Większość utworów komponowanych i aranżowanych na big-band ma fakturę homofoniczną; nie jest to gra pojedynczych instrumentów lecz kilku sekcji. Dlatego też w pracy autor szczegółowo omówił charakterystykę brzmienia i zapisu poszczególnych grup zespołu big-bandowego (saksofony, trąbki, puzony), łączenie ich w "tutti", używanie odpowiednich znaków artykulacyjnych oraz zajął się formą i dramaturgią aranżowanych utworów. Ponadto autor wykorzystał cenne wskazówki światowej sławy kompozytorów i aranżerów, takich jak: Russel Garcia, Sammy Nestico czy Don Sebesky oraz doświadczenia własne zilustrowane przykładami nutowymi z napisanych przez niego już wcześniej etiud jazzowych na big-band.

Andrzej Chłopecki
Akademia Muzyczna im. K. Szymanowskiego w Katowicach/PWM Kraków

Książka ta jest pierwszą częścią planowanego i częściowo zrealizowanego przedsięwzięcia, jakim miało być opisanie życia i twórczości Albana Berga. Niniejsza publikacja ma na celu udokumentowanie wstępnych i wczesnych utworów kompozytora (tj. z lat 1900-1913). Co ważne, Andrzej Chłopecki nie poprzestaje na pokazaniu wybranych przykładów muzycznych z tego okresu. W każdym z rozdziałów opisuje też życie kompozytora, ujawnia szczegóły dotyczące jego kondycji psychicznej i osobowościowej, ukazuje go w relacjach ze środowiskiem, w którym żył. Zdaniem autora "chronologia twórczości Albana Berga ściśle związana jest z chronologią jego życia (...). Życie staje się nierozerwalnym kontekstem twórczości, twórczość nierozerwalnym składnikiem życia". Tak integralny opis muzyki Berga w kontekście jego drogi życia nie jest powszechny pod tym względem książka Andrzeja Chłopeckiego jest publikacją niestandardową. Ponadto wyróżnia się na tle bogatej bibliografii bergowskiej koncentracją na życiu i twórczości kompozytora z czasów młodości.

Marek Nosal

Celem pracy jest synteza dokonań polskich kompozytorów w dziedzinie gitarowej muzyki solowej po drugiej wojnie światowej oraz przedstawienie szeroko rozumianej problematyki artystyczno-wykonawczej związanej z wykonawstwem tego repertuaru. Integralną część pracy stanowi płyta CD, nagrana przez Marka Nosala, zawierająca siedem utworów na gitarę solo napisanych w latach 1968-2001 przez sześciu polskich kompozytorów. Wszystkie kompozycje mają tu swe światowe premiery fonograficzne (utwór Hexachord 1 Romana Haubenstocka - Ramatiego - pierwsze nagranie wersji solowej). Ujęcie w podwójnej perspektywie problematyki wskazanej w temacie odzwierciedlone jest w podziale tekstu na dwa główne rozdziały osnute wokół odmiennych zagadnień. W rozdziale "Twórczość kompozytorów polskich na gitarę solo po 1945 roku" autor przedstawia ten dorobek na tle historycznym, ukazującym pozycję gitary w rodzimej kulturze muzycznej od XIX wieku, oraz w kontekście włączania gitary do muzyki orkiestrowej, kameralnej oraz zastosowania jej jako instrumentu solowego w formie koncertu z orkiestrą przez polskich twórców lat powojennych. Literatura przeznaczona na gitarę solo scharakteryzowana jest głównie w odniesieniu do chronologii jej powstania, jako jedynego czynnika obiektywnie systematyzującego bogatą i różnorodną stylistycznie spuściznę. Porządek taki pozwala również na ukazanie pewnych okoliczności i procesów (znaczenie konkursów kompozytorskich, wzrastająca rola kompozytorów-gitarzystów), istotnie wpływających na oblicze solowej muzyki gitarowej w kolejnych dekadach omawianego okresu. W rozdziale "Zagadnienia artystyczno-wykonawcze na przykładzie wybranych utworów" autor omawia siedem zarejestrowanych na płycie CD kompozycji: Thema con variazione Jana Edmunda Jurkowskiego, 5 Impromptus Piotra Mossa, Hexachord 1 Romana Haubenstocka - Ramatiego, Canzonetta i Oberek No. 3 Witolda Szalonka, Sonata Andrzeja Krzanowskiego, Recytatyw i Aria Marka Nosala. Autor ukazuje genezę ich powstania, poddaje analizie ich formę i narrację oraz wskazuje najbardziej dla każdej z nich charakterystyczne elementy, które wpływają na użycie określonych środków wykonawczych i technicznych. Treść podrozdziałów zawiera także szereg informacji i dotyka różnorodnych aspektów, które w przekonaniu autora mogą stanowić istotne źródło inspiracji dla wykonawcy i pogłębić interpretację danej partytury.

Damian Walentek

Praca poświęcona wybranym kompozycjom muzyki kameralnej Paula Hindemitha z udziałem waltorni podzielona została na trzy główne rozdziały. Pierwszy z nich poświęcony jest kwintetowi dętemu Kleine Kammermusik op. 24 nr 2. Uwypuklona została rola Festiwalu Kameralnej Muzyki Współczesnej w Donaueschingen, który stał się punktem zwrotnym w karierze zawodowej Hindemitha. Opatrzona przykładami nutowymi analiza przebiegu muzycznego wraz z uwagami interpretacyjno-wykonawczymi stanowi podsumowanie pierwszej części pracy. Rozdział drugi zawiera informacje na temat dorobku sonatowego kompozytora z zastrzeżeniem, że chodzi o dzieła dojrzałego okresu twórczości. Szeroka znajomość zagadnień w zakresie warsztatu wykonawczego niemalże każdego z instrumentów, na które Hindemith pisał swoje utwory wynikała nie tylko z wiedzy teoretycznej ale przede wszystkim własnych doświadczeń w grze na nich. Część ta zawiera kompleksowy opis muzycznej treści Sonaty na róg i fortepian, wraz z komentarzem dotyczącym interpretacji jej poszczególnych fragmentów. Ostatni rozdział poświęcony został Sonacie na cztery waltornie z roku 1952. Ujawnia on mało znany epizod z życia kompozytora. Dzieło powstało bowiem pod wpływem niemalże muzycznej prowokacji wywołanej przez czterech waltornistów z okolic Salzburga, którzy grając na peronie dworca kolejowego, zbudzili śpiącego w nocnym pociągu Hindemitha. Wyrazem wdzięczności wobec tak uroczego żartu było stworzenie jednego z najważniejszych kwartetów waltorniowych w historii tego gatunku. Część ta również, wzorem uprzednich, koncentruje się na interpretacyjnych aspektach utworu. Ukłonem dla wyjątkowej roli rogu w historii kultury niemieckiej było ujęcie w utworze wariacji na temat szesnastowiecznej pieśni Ich Schell mein Horn. Jej treść opowiada smutną historię niespełnionej miłości Ulryka Wirtemberskiego, który dźwiękiem tego instrumentu dawał wyraz swojej rozpaczy. Publikacja przedstawia ewolucyjną konsekwencję twórczości Paula Hindemitha w utworach kameralnych z udziałem waltorni. Załączone na płycie CD nagrania z udziałem autora jako artysty-wykonawcy dają odbiorcy czytelny obraz omawianego zagadnienia.

Stulecie urodzin Czesława Miłosza stało się okazją do ponownego podjęcia refleksji nad kondycją współczesnego świata. "Literatura w kalejdoskopie sztuki" stanowi portret poety i jego dzieła, które nabiera nowych wartości współistniejąc z muzyką, filmem i sztukami plastycznymi. Prezentowane w publikacji artykuły obejmują także twórczość innych poetów i pisarzy polskich XX wieku. Ich dzieła stanowią bowiem niezwykle bogate źródło inspiracji pobudzających wyobraźnię kompozytorów, malarzy, grafików i mistrzów sztuki filmowej. Wynika stąd interdyscyplinarny charakter książki ukazującej wzajemne relacje pomiędzy literaturą polską a sztukami operującymi odmiennymi systemami znaków i pojęć. Charakter ten wynika też z przekonania o bardzo ważnej dziś potrzebie kształcenia umiejętności holistycznego postrzegania, doświadczania i pojmowania świata. Część I książki poświęcona jest postaci Czesława Miłosza oraz wpływowi jego poezji na dokonania w innych dziedzinach sztuki. W części II interesujący aspekt dociekań stanowi relacja słowa i muzyki w odniesieniu do utworów rozmaitych twórców, reprezentujących zróżnicowane gatunki muzyczne. Część III zawiera artykuły skoncentrowane wokół relacji słowa i sztuk plastycznych - głównie filmu i fotografii, ale też grafiki.

Jerzy Główczewski

Książka jest próbą zdefiniowania i zbadania genezy technik stosowanych we współczesnej muzyce jazzowej. Cała praca podzielona jest na dwa główne rozdziały. Pierwszy z nich przedstawia (zdaniem autora) trzech wybitnych mistrzów gatunku, którzy bez wątpienia wywarli niebagatelny wpływ na obraz dzisiejszej muzyki jazzowej. Pierwszym z nich jest Nicolas Slonimsky i jego koncepcja skalowa. Koncepcja ta polega na równym podziale oktaw, a poprzez wypełnienie dźwięków docelowych uzyskujemy skale symetryczne. Drugim artystą jest John Coltrane i jego koncepcja harmoniczna. Wiemy dzisiaj, że Coltrane oparł swoją muzykę na koncepcji Nicolas'a Slonimsky'ego dzieląc oktawę na trzy równe części i traktując każdy powstały dźwięk jako nowe centrum tonalne. Przez dodanie dominant do każdej nowej tonacji otrzymamy tzw. "Cykl Coltrane'nowski", który do dzisiaj jest wielkim wyzwaniem dla każdego muzyka jazzowego. Trzecim artystą jest David Liebman, który jest kontynuatorem koncepcji Nicolas'a Slonimsky'ego i John'a Coltrane'a. Głównym tematem, który został poddany szczegółowej analizie jest Superimpozycja. Koncepcja ta polega na nakładaniu na siebie kilku akordów lub skal po to, by stworzyć nowe wyrafinowane współbrzmienia. Drugi rozdział jest zintegrowany z płytą CD dołączoną do pracy i zawiera transkrypcje czterech improwizacji wykonanych przez autora pracy. Pierwsze solo pochodzi z utworu "Both Sides", drugie ze "Steppenwolves", trzecie z "Lost Boys", i ostatnie ze "Sleeping Camel". Każda transkrypcja została poddana bardzo szczegółowej analizie z uwzględnieniem technik opisanych w rozdziale pierwszym. Warto zwrócić uwagę na podrozdział "Założenia wstępne dotyczące analizy transkrypcji", w których autor wypunktował najistotniejsze parametry badawcze niezbędne do właściwej interpretacji wyimprowizowanych solówek.

Materiały z XIV sesji naukowej z cyklu "Polska liryka wokalna w aspekcie wykonawczym".

Zeszyt naukowy, który oddajemy w Państwa ręce powstał, jako owoc sesji naukowej, która miała miejsce w katowickiej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego dnia 28 listopada 2012 roku. Była to już XIV sesja z cyklu "Polska liryka wokalna w aspekcie wykonawczym", która tym razem koncentrowała się na percepcji na grunt muzyki klasycznej, a zwłaszcza wokalnej, motywów i tematów zaczerpniętych z tradycji folkloru kurpiowskiego. Temat sesji brzmiał "Źródło wiecznie bijące - ludowe pieśni kurpiowskie w polskiej liryce wokalnej". Wygłoszonym referatom i prezentacjom towarzyszyła dyskusja, zaś całość wieńczył koncert w wykonaniu studentów katedry wokalistyki i pedagogów - akompaniatorów. Niniejsza publikacja zawiera teksty wygłoszone podczas obrad, a w dodatku zamieszczono także program koncertu i afisz sesji. Publikację otwiera artykuł Weroniki Grozdew-Kołacińskiej o tradycyjnym śpiewie Kurpiów. Kolejne artykuły dotyczą "Pieśni kurpiowskich" Henryka Mikołaja Góreckiego, Karola Szymanowskiego oraz Stanisława Moryty. Tekst Juliana Gembalskiego dotyczy natomiast inspiracji pieśnią ludową podczas improwizacji fortepianowych.

Piotr Kopiński

Praca jest próbą ukazania szerokiego spektrum zagadnień muzycznych i pozamuzycznych, związanych ze sztuką wykonawczą - twórczą i odtwórczą. Nowa rola pianisty i fortepianu w przestrzeni symfonicznej XX wieku wiąże się z zagadnieniem fortepianu symfonicznego a także fortepianu, który z początkiem tego wieku stał jednym z instrumentów orkiestry. Paleta brzmieniowa orkiestry symfonicznej kompozytorów działających przed stu laty przedstawiona jest w pracy na reprezentatywnym przykładzie dwóch dzieł Igora Strawińskiego - Pietruszki i Święta wiosny - i została zredukowana przez autora niniejszej pracy do brzmienia dwóch fortepianów i zespołu instrumentów perkusyjnych. Jest to próba przeniesienia esencji brzmieniowej orkiestry symfonicznej na kameralne możliwości eksperymentalnie ukonstytuowanego kwartetu muzyków. Projekt ukształtował się w ten sposób, że dwa fortepiany są konfrontowane z zespołem instrumentów perkusyjnych. Praca składa się z nagrania CD (które zawiera interpretację utworów Igora Strawińskiego we własnej aranżacji) oraz opisu tego nagrania. Temat przedstawiony jest na tle zagadnień synestezji i szeroko pojętej sztuki gestu, ujętej w kontekście antropologii, psychologii, dyrygentury, choreografii tańca, techniki gry na instrumentach perkusyjnych i klawiszowych. Zawiera ona szczegółową analizę utworów Igora Strawińskiego, która uzasadnia prezentowaną w nagraniu CD ich interpretację, opierającą się na historii sztuki transkrypcji i aranżacji oraz praktykach instrumentacyjnych Igora Strawińskiego i Beli Bartóka. Inspiracją dla kierunku poszukiwań artystycznych, jaki obrał autor, stała się analiza Święta wiosny dokonana przez Oliviera Messiaena. Spojrzenie na sztukę jest tu przedstawione w dwóch wymiarach - jako skrzyżowanie horyzontalnego "życia" (teraźniejszości - narracji - rytmu) z wertykalnym "rytuałem" (znaczeniem istnienia - filozofią - harmoniką). Następuje propozycja wykorzystania praktyk parateatralnych w doskonaleniu warsztatu pianisty. Jest to próba holistycznego spojrzenia na sztukę wykonawczą. Pracę uzupełnia galeria utworów symfonicznych, zawierających partie fortepianu i celesty. Takie szerokie podejście do domeny wykonawczej daje pianiście możliwość spojrzenia z dystansu na następującą relację: mikrokosmos fortepianu - makrokosmos orkiestry.

Katarzyna Makowska

Dzieło, które jest autorskim komentarzem do zawartego w nim nagrania 5 Pieśni op. 21 i 6 Pieśni op. 22 oraz Tria f-moll op.10 na skrzypce, wiolonczelę i fortepian Grzegorza Fitelberga, ma na celu przybliżenie twórczości kompozytorskiej artysty znanego głównie ze swej działalności dyrygenckiej. Krótki rys z życia Fitelberga przedstawiony jest w kontekście jego otoczenia, ze szczególnym uwzględnieniem lat młodzieńczych i czasów aktywności grupy kompozytorów "Młoda Polska". Szczegółowa analiza i omówienie utworów wybranych z dziedziny twórczości kameralnej i wokalnej kompozytora, poprzedzona jest krótką prezentacją historii gatunku pieśni i tria. Analiza i opis prezentowanych dzieł jest osobistą obserwacją toku narracji utworów i ma na celu przybliżenie ich wyrazowo - emocjonalnego obrazu, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki języka harmonicznego, środków kolorystycznych i brzmieniowych. Autorka wyraża nadzieję, że powyższy projekt artystyczny zapełni fonograficzną i wykonawczą lukę oraz pozwoli zapoznać się szerszemu gronu odbiorców i koneserów z mało znanymi, a niewątpliwie wielce wartościowymi dziełami Grzegorza Fitelberga.

Jacek Glenc

Album 20 Piano Pieces (20 utworów na fortepian) Jacka Glenca jest bardzo osobistą muzyczną wypowiedzią, stanowiącą rezultat różnorakich przeżyć i przemyśleń kompozytora. Cykl ten zwraca uwagę dojrzałością emocjonalną oraz oryginalnością pod względem zastosowanych środków wyrazu estetycznego. Chociaż wszystkie utwory cyklu posiadają wspólny mianownik stylistyczny, to jednak każda kompozycja ma swoją odrębną, indywidualną tożsamość. Poszczególne utwory opatrzone tytułami mogą nasuwać słuchaczowi skojarzenia programowe, pozwalając lepiej zrozumieć treść muzyczną oraz przesłanie kompozytora. Utwory cyklu 20 Piano Pieces charakteryzuje autentyczność i szczerość wypowiedzi w duchu najgłębszego emocjonalizmu, ekspresja i delikatność, głębia i poczucie piękna, wyrażone głównie za pomocą doboru środków harmonicznych. Przeważa nuta sentymentalizmu i liryzmu, wykreowana specyficzną brzmieniowością łączącą w sobie pierwiastki romantyczne i jazzowe.

Barbara Stencel

Książka zawiera przemyślenia autorki z ostatnich 30 lat. Są to głównie zapisy wygłoszonych referatów opublikowanych w różnego rodzaju wydaniach zbiorowych, bądź nie wydanych do tej pory. Inspiracją do stworzenia tekstu o nauczaniu skal muzycznych poprzez zastosowanie melodii wzorcowych było poprowadzenie 2-dniowego Seminarium Autorskiego w AM we Wrocławiu. Głównym wątkiem książki jest problematyka kodalyowska i gordonowska, która zajmowała autorkę już począwszy od lat 90-tych. System Zoltána Kodály'a znany w świecie ciągle jeszcze wymaga przybliżenia na gruncie polskim, natomiast Teoria uczenia się muzyki (z zastosowaniem audiacji) - amerykańskiego psychologa Edwina E. Gordona niestety nie zdobyła do tej pory należytego rozgłosu, a jak pisze sam Gordon: "obszar audiacji ma kluczowe znaczenie w całości procesu uczenia się muzyki".

Musica inter artes

Książka "Musica inter artes. Muzyka - sztuki plastyczne - teatr - literatura - filozofia" jest plonem konferencji, która odbyła się w Akademii Muzycznej w Katowicach w marcu 2009 roku. W książce znalazły się artykuły 20 autorów - literaturoznawców, pedagogów, teoretyków sztuki, kulturoznawców, teoretyków muzyki, muzyków praktykujących - ukazujące muzykę w różnych kontekstach artystycznych, estetycznych i kulturowych. Artykuły ułożone zostały w czterech działach. Całość układa się w narrację spójną, choć każdy tekst stanowi odrębną wypowiedź. Sposoby ujęcia prezentują szerokie spektrum: od konkretnych dzieł po zagadnienia generalne. Książka zawiera kolorowe ilustracje.

Jacek Glenc
Partytura

Źródłem inspiracji dyptyku Lamentoso e Notturno na orkiestrę smyczkową jest rozważanie istoty chrześcijaństwa - Paschalnego Misterium Chrystusa. Obydwie części dyptyku, choć skontrastowane fakturalnie, posiadają wspólny mianownik jakim jest silny ładunek podobnej ekspresji, jednakże osiągany w każdym z utworów innymi środkami. Chociaż zamysłem kompozytora było połączenie tychże dwóch kompozycji w dyptyk oddający w całości to wszystko, co chciał przekazać słuchaczowi w warstwie emocjonalno-intelektualnej, to jednak możliwe jest również potraktowanie każdej z części dyptyku jako samodzielnego, niezależnego dzieła, zamkniętego i skończonego pod względem twórczego przekazu. Kreowanie narracji muzycznej w oparciu o współistnienie dwóch systemów dźwiękowych - tonalnego i atonalnego, występujących tutaj w układzie sukcesywnym, kształtuje nową jakość obrazu muzycznego, stając się przy tym istotnym elementem języka twórczej wypowiedzi kompozytora.

Jacek Glenc
jako próba wykreowania nowej jakości obrazu muzycznego

Książka stanowi część opisową habilitacyjnej pracy artystycznej, którą jest dyptyk Lamnetoso e Notturno na orkiestrę smyczkową Jacka Glenca. Przedstawia najistotniejszą, zdaniem autora, problematykę związaną z przedmiotowym dziełem artystycznym, która omówiona została w trzech rozdziałach, poprzedzonych wstępem oraz zakończonych podsumowaniem. Rozważania podjęte przez autora w rozdziale I dotyczą genezy dyptyku Lamnetoso e Notturno na orkiestrę smyczkową, źródeł inspiracji, założeń kompozycyjnych i wzorców. Rozdział ten podzielony jest na trzy kluczowe kwestie, wyjaśniające istotę tego dzieła, nie tylko z punktu widzenia stricte materii dźwiękowej, lecz sięgające w głąb rozważań duchowych kompozytora. Rozdział II poświęcony jest obszernej analizie muzycznej obu części dyptyku, uzupełnionej licznymi przykładami nutowymi, poczynając od budowy formalnej tej kompozycji, proporcji czasowych oraz wzajemnych zależności części dyptyku, poprzez charakterystykę poszczególnych elementów dzieła muzycznego, a kończąc na analizie faktury. W rozdziale III autor koncentruje się na problematyce synergii systemu tonalnego i atonalności w budowaniu nowej narracji dzieła muzycznego. Wskazuje na ważkość kontekstu użycia rozlicznych środków wyrazu artystycznego w poszukiwaniu oryginalności i twórczego indywidualizmu. Określa też on czym są pojęcia tonalność i atonalność, widząc je jako przeciwieństwa wzajemnie się dopełniające, na których opiera narrację stylistyczno-ekspresyjną swego dzieła artystycznego. Podsumowanie pracy zawiera wnioski własne autora, poparte zamieszczonymi w poszczególnych rozdziałach analizami zagadnień merytorycznych.

Anna Górecka

Książka jest próbą ukazania roli i znaczenia fortepianu w twórczości Henryka Mikołaja Góreckiego. W kolejnych rozdziałach pracy omawiane są odnalezione w archiwum kompozytora juwenilia, utwory na fortepian solo oraz dzieła na różne składy instrumentalne, zawierające partię fortepianu. Opisany jest również w skrócie charakterystyczny dla kompozytora sposób gry na fortepianie oraz zwyczaj wykorzystywania instrumentu w pracy twórczej. Integralną częścią publikacji jest płyta opublikowana przez firmę NAXOS (8.572872), zawierająca między innymi Koncert op. 40 i "Małe requiem dla pewnej Polki" w wykonaniu autorki pracy z towarzyszeniem orkiestry Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Antoniego Wita.

ks. Paweł Sobierajski

Jerzy Rosiński (1927 - 2008), artysta muzyk - organista. Kształcił się początkowo pod okiem swego ojca, Józefa Rosińskiego, ucznia M. Surzyńskiego i F. Nowowiejskiego, by ukończyć z wyróżnieniem studia w klasie organów prof. F. Rączkowskiego w warszawskim Konserwatorium. To jeden z najlepszych polskich organistów ubiegłego wieku, występujący w kraju oraz poza jego granicami (Francja, Belgia, Holandia, Niemcy, Austria, Ukraina), na stałe związany z bazyliką katedralną w Kielcach. Wychowawca wielu pokoleń młodych muzyków, wieloletni dyrektor Chóru Katedralnego im. św. Cecylii oraz Chóru Duszpasterstwa Akademickiego w Kielcach, z którym odbył liczne tournee. Inicjator i pierwszy dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Sakralnej w Kielcach. Na co dzień skromny muzyk, dbający o piękno liturgii w "prastarej kieleckiej świątyni". Wspaniały człowiek, który duszę oddał Bogu, serce Maryi, a życie Kościołowi i organom.

Czwarty już tom z serii "Organy na Śląsku" zawiera materiały dotyczące historii, konserwacji i konstrukcji organów na Śląsku a także ogólnej problematyki badawczej związanej z organami śląskimi. Większość z szesnastu artykułów zawartych w publikacji, wygłoszona została w postaci referatów na sesji naukowej towarzyszącej otwarciu pierwszego w Europie Środkowo-Wschodniej muzeum organów. Prace dotyczą tak ważnych zagadnień jak translokacje organów śląskich po II wojnie światowej, rezultaty prac konserwatorskie przy najcenniejszych dolnośląskich organach (Legnickie Pole) działalność organmistrzów na Śląsku i w Wielkim Księstwie Poznańskim oraz problemy rekonstrukcji i rewaloryzacji organów zabytkowych. Książka wzbogacona jest o materiały źródłowe do dziejów śląskich organów a także bogatą ikonografię, w większości dotąd nie publikowaną (154 ilustracje). W pracy znalazło się także pierwsze opracowanie na temat Muzeum Organów Śląskich, działającym przy katowickiej Akademii Muzycznej. Współfinansowano ze środków budżetowych Województwa Śląskiego.

Kazimierz Skowronek

Publikacja składa się z książki i płyty CD. Płyta zawiera nagranie obu sonat skrzypcowych Carla Nielsena dokonane przez Kazimierza Skowronka (skrzypce) i pianistki: Hannę Holeksę (Sonata A-dur op.9) i Joannę Domańską (Sonata nr 2 op.35). Ambicją autora było zaprezentowanie polskiemu odbiorcy tych mniej znanych w naszym kraju utworów wraz z przybliżeniem sylwetki i twórczości Carla Nielsena. Kazimierz Skowronek ma wieloletni kontakt z kulturą muzyczną Danii, co umożliwiło mu zdobycie szerszego spojrzenia na twórczość tego najbardziej znanego duńskiego kompozytora (wciąż jeszcze rzadko grywanego w naszym kraju). By pomóc czytelnikowi w pełniejszym poznaniu postaci Carla Nielsena i jego specyficznego języka twórczego autor zawarł w książce m.in. biografię twórcy, który z syna wiejskiego muzykanta stał się sztandarową postacią duńskiego życia kulturalnego (nie tylko początku XX w.). Z tych samych powodów znajdziemy tam także ogólny opis twórczości Nielsena z wyszczególnieniem cech charakterystycznych jego stylu kompozytorskiego (np. progresywności tonalnej, szczególnej pracy motywicznej, upodobania do skal modalnych, częstej żywiołowej rytmiki itd.). Jeden z rozdziałów dotyczy osoby Emila Telmányiego, wybitnego węgierskiego skrzypka a zarazem zięcia i przyjaciela Carla Nielsena. Telmányi był nie tylko wykonawcą jego wszystkich utworów skrzypcowych, ale również gorącym propagatorem kompozycji teścia. Część książki, która dotyczy sonat, odnosi się do wyborów interpretacyjnych autora i sposobów ich realizacji wykonawczej. Podniesiony jest także problem różnic wydawniczych oraz zawarcia przeżyć kompozytora z czasów pracy nad sonatami w ich dramaturgii. Warto podkreślić, że autor korzysta w dużej części z bibliograficznych źródeł duńskojęzycznych, nie istniejących w przekładach, co dodatkowo zwiększa atrakcyjność omawianej publikacji dla osób zainteresowanych twórczością i osobą Carla Nielsena.

Barbara Dutkiewicz

Książka koncentruje się wokół zagadnień interpretacji ruchowych muzyki współczesnej pisanej w duchu postmodernizmu oraz rozumienia metody rytmiki i jej możliwości wykonawczych i interpretacyjnych w obliczu przemian zachodzących w sztuce współczesnej. Publikacja jest rezultatem zainteresowań artystycznych i badawczych, studiów teoretycznych i twórczych, empirycznych eksploracji w zakresie zagadnienia interpretacji ruchowej zjawiska polistylistyki. Stworzone przez to zjawisko szczególne możliwości interpretacyjne niosą ze sobą odniesienia do konwencji ruchowych, które dla autorki stanowią inspiruje w kształtowaniu materiału ruchowego i formy kompozycji przestrzennej. W rozdziale pierwszym omówiono zjawisko postmodernizmu i jego egzystencję w kulturze współczesnej. Szczególnie skoncentrowano się tu na wybranych zjawiskach w polskiej kulturze muzycznej. Między innymi naszkicowano sylwetki kompozytorów: Pawła Szymańskiego i Pawła Mykietyna. Rozdział drugi odnosi się do metody rytmiki rozumianej jako metoda otwarta - metoda "in progress", której potencjał pozwala na ciągły dynamiczny rozwój. Poruszono tu także problem doboru srodków z zakresu muzycznej ekspresji ruchu i ekspresji scenicznej oraz estetyki i techniki ruchu w interpretacji wybranych dzieł. Z perspektywy polistylistyki i surkonwencjonalizmu dokonano także charakterystyki wybranych konwencji ruchowych wykrystalizowanych w procesie rozwoju kultury europejskiej. W efekcie pokrótce scharakteryzowano niektóre aspekty poszczególnych stylów tanecznych takich jak: włoski taniec renesansowy, taniec epoki baroku, balet klasyczny oraz post modern dance. W rozdziale trzecim zamieszczono opis interpretacji ruchowych wybranych utworów: Quasi Una Sinfonietta Pawła Szymańskiego oraz części I 3 for 13 Pawła Mykietyna. Opis ten uzupełniają zdjęcia z prób i koncertu interpretacji ruchowych muzyki.

Książka niniejsza przeznaczona jest dla wszystkich, których interesuje śpiew rozumiany jako naturalna potrzeba człowieka. Szczególnie wyeksponowany w niej został aspekt pedagogiczny, a więc ten obszar wiedzy, który zajmuje się uczeniem śpiewu jako najbliższą dzieciom i młodzieży formą kontaktu z muzyką, formą uprawiania jej; śpiewem jako drogą do poznawania muzyki w ogóle, śpiewem jako dominującym elementem edukacji muzycznej dziecka. Podstawowy problem pracy zawiera się w pytaniu: czym jest śpiew w życiu ucznia? Ponadto dociekania dotyczą miejsca śpiewu i podejścia do śpiewu (w szkole, w domu, w grupach nieformalnych) uczniów - członków chórów działających w ramach programu Śpiewająca Polska oraz uczniów nie będących członkami chórów. Praca składa się z dwóch części. Część pierwsza (teoretyczna) dotyczy różnych aspektów śpiewu: od antropologicznego, przez psychologiczny do edukacyjnego. Dopełnia ją przedstawienie alternatywnych programów upowszechniających śpiew, których w Polsce i na świecie nie jest mało. Część drugą (empiryczną) stanowi opis badań własnych nad stosunkiem dzieci i młodzieży do śpiewu. Podjęte badania wykazały, że śpiew wbrew panującym opiniom może stać się potrzebą codzienną każdego ucznia. Warto podkreślić, że niosą one ze sobą także ważne implikacje praktyczne.

IDEE Bartłomiej Barwinek Od czystej kwinty do dwunastodźwięku Agnieszka Błaszczyk Goyescas z(i)lustrowane. O cyklu fortepianowym Enrique Granadosa NAD PARTYTURĄ Tomasz Konieczny Auf ein altes Bild - pieśń Hugo Wolfa do słow Eduarda Mörikego. Uwagi do interpretacji SILESIANA Ewelina Wilburg-Marzec Pierwiastek klasyczny w twórczości kompozytorów górnośląskich Z KART HISTORII AKADEMII Hanna Bias Jadwiga Romana Bobrowska (1948-2006) ESEJE (NIE) DO PARY Kamil Pawłowski Dlaczego Adagietto? Kamil Pawłowski O "wyższości" Sto lat nad Happy birthday to you RECENZJE Paweł Pietruszewski O żabach i dźwiękach WYDARZENIA Agnieszka Bagińska Kompozytorski Koncert Roku 2011 Agnieszka Miczka IV Międzynarodowa Konferencja Obojowa KRONIKA O AUTORACH

Krzysztof Droba

W 10 lat po książce Iwony Bias "Eugeniusz Knapik - kompozytor i pianista", zawierającej kalendarium, katalog kompozycji, kronikę dokonań artystycznych oraz esej o muzyce kompozytora, Akademia Muzyczna w Katowicach prezentuje książkę Krzysztofa Droby - teoretyka muzyki, krytyka i wykładowcy krakowskiej Akademii Muzycznej, pt. "Spotkania z Eugeniuszem Knapikiem". Publikacja obejmuje trzy rozdziały. Pierwszy, "Rozmowy o życiu", zawiera barwną opowieść kompozytora o latach dzieciństwa, nauki szkolnej, czasach studiów i późniejszej działalności artystycznej - kompozytorskiej i pianistycznej, a także o latach pełnienia funkcji rektora katowickiej Akademii Muzycznej. Choć sama muzyka Eugeniusza Knapika pozostaje niejako w tle, w rozdziale padają m.in. ważne słowa kompozytora o istocie sztuki w jego rozumieniu... W rozdziale "O kompozytorach" Knapik zatrzymuje się nad postaciami twórców, którzy wywarli szczególny wpływ na jego kompozytorskie métier oraz szerzej pojmowane artystyczne credo. Rozmowy o Lutosławskim, Szymanowskim, Ivesie, Góreckim i Messiaenie w niezwykle osobisty sposób dotykają także istoty idiomu twórczego każdego spośród wymienionych kompozytorów - Mistrzów Eugeniusza Knapika... Trzeci z rozdziałów, "O operach", dotyczy bodaj najmniej znanego, choć być może najbardziej ważkiego rozdziału twórczości kompozytora - wszak spośród czterech dzieł scenicznych Knapika poznaliśmy w Polsce dotąd jedynie ostatnią część trylogii The Minds of Helena Troubleyn oraz w wersji koncertowej Introdukcję do ostatniej opery-misterium Moby Dick. W rozmowie z Krzysztofem Drobą Knapik przypomina swoją drogę do opery (kiedyś uważanej przez niego za gatunek anachroniczny), a także daje bogatą wykładnię ideową swoich dzieł scenicznych... Książka zawiera bogaty materiał ilustracyjny, dopełnieniem jest indeks dzieł kompozytora.

Eugeniusz Knapik
w górę, w ciszę...

W dniach 13-16 grudnia 2011 roku w Sali Koncertowej katowickiej Akademii Muzycznej odbył się II Festiwal Grudniowy pt. Eugeniusz Knapik w górę, w ciszę... Wydany z okazji Festiwalu katalog zawiera obszerne eseje o utworach Eugeniusza Knapika, wykonanych podczas czterech festiwalowych koncertów: Andrzej Chłopecki pisze o ostatniej części trylogii The Minds of Helena Troubleyn - La libertá chiama la libertá, Stanisław Kosz o Corale, interludio e aria, Tha'Munnot Waste No Time, Przystępuję do ciebie i Wyspach, Marcin Trzęsiok o La flûte de jade i Introdukcji do opery-misterium Moby Dick, Wojciech Stępień o Up into the Silence - Eugeniusza Knapika pożegnaniu z XX wiekiem. Bogato ilustrowany katalog zawiera także polskie przekłady tekstów wykonanych utworów oraz biogramy wykonawców festiwalowych koncertów - solistów i zespołów.