Urodził się 17 listopada 1921 w Poznaniu. Wykształcenie pianistyczne, przerwane przez wojnę, uzyskał w Poznaniu, w Konserwatorium Muzycznym i w Szkole Muzycznej im. Mieczysława Karłowicza (u prof. Janiny Illasiewicz-Stojałowskiej, uczennicy Ignacego Friedmana). Studia humanistyczne odbywał w Toruniu (nieukończona polonistyka na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika) i Krakowie (muzykologia na Uniwersytecie Jagiellońskim). Doktorat z muzykologii uzyskał na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu; tam także się habilitował. Od 1959 związany jest z Akademią Muzyczną w Krakowie, aktualnie – jako Kierownik Katedry Teorii i Interpretacji Dzieła Muzycznego.
W latach 1946-49 współredagował pomorską „Arkonę”, periodyk poświęcony kulturze i sztuce; następnie był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej w Bydgoszczy (1949-52). Jako redaktor naczelny, a od 1964 również dyrektor naczelny, w latach 1952-1988 kierował Polskim Wydawnictwem Muzycznym w Krakowie. Główny obszar działalności naukowej prof. Mieczysława Tomaszewskiego stanowi muzyka XIX i XX wieku, szczególnie w zakresie chopinologii, pieśni romantycznej oraz polskiej muzyki współczesnej. Zainteresowania wyróżnione dotyczą sposobu istnienia i funkcjonowania utworu muzycznego w przestrzeni kultury oraz problematyki pokrewieństw, związków i interakcji semiotycznych zachodzących między poszczególnymi dziełami i dziedzinami sztuki, przede wszystkim między muzyką i poezją, słowem i dźwiękiem.
Profesor Tomaszewski jest autorem ok. 250 tekstów naukowych i eseistycznych publikowanych w kraju oraz we Francji, Austrii, Niemczech, Anglii, Rosji, na Słowacji i na Litwie, w tym 24 książek. Znajdują się wśród nich m.in.: Krzysztof Penderecki i jego muzyka (1994), Muzyka Chopina na nowo odczytana (1996), Studia nad pieśnią romantyczną (1997), Nad pieśniami Karola Szymanowskiego (1998), czterokrotnie nagradzana monografia Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans (1998), Chopin und seine Zeit (1999), Interpretacja integralna dzieła muzycznego (2000), Muzyka w dialogu ze słowem (2003), Chopin i George Sand(2003), O muzyce polskiej w perspektywie intertekstualnej (2005), dwutomowa monografia Penderecki. Bunt i wyzwolenie (2008/9), Chopin. Fenomen i paradoks (2009), Chopin. Ein Leben in Bildern (2010). Ponadto jest autorem leksykonu multimedialnego Fryderyk Chopin. Życie twórcy (1995), filmu dokumentalnego Chopin (1997 dla TVP2 i „Arte”) oraz paru cykli audycji dla programu II. PR: Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie (42 audycje), Godzina pieśni (28 audycji), Godzina pieśni polskiej (32 audycje). Uprawia muzykologię i teorię muzyki zorientowaną artystycznie i humanistycznie. Skupił wokół siebie zespół współpracowników nazywany krakowską szkołą teorii muzyki.
Wykładał na Uniwersytetach i Akademiach Muzycznych oraz wygłaszał referaty na kongresach i sympozjach w Lipsku, Hamburgu, Genewie, Zurychu, Bratysławie, Wilnie, Paryżu (Sorbona, parokrotnie), Dijon, Nohant, Londynie, Berlinie, Dreźnie, Düsseldorfie, Wiedniu, Grazu, Aarhus, Imatrze, Valldemozie. Był kierownikiem naukowym ponad 30 sesji i sympozjów ogólnopolskich i międzynarodowych w Warszawie i Krakowie, poświęconych m.in.: Chopinowi (1987, 1989, 2004), Teorii i Historii Pieśni (1986, 1987, 1988, 1989, 1994, 1997, 2000), Pendereckiemu (1993, 2003, 2008) i Beethovenowi (corocznie od 1997) i in. Powołał do życia liczne serie edytorskie, m.in. „Documenta Chopiniana”, „Biblioteka Chopinowska”, „Musica viva”, „Muzyka i Liryka”, „Beethoven. Studia i Interpretacje”. Działa (wzgl. działał) jako współredaktor lub członek komitetu redakcyjnego, m.in.: Rocznika Chopinowskiego, Chopin Studies, Res facta, Res facta nova, Penderecki Studies, Polskiego Słownika Biograficznego, Encyklopedii Muzycznej PWM, roczników: Melos-Ethos (Bratislava) i Litewska Muzykologija (Wilno). Opublikował kilkanaście tomów prac zbiorowych.
Profesor Tomaszewski jest członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności, honorowym Związku Kompozytorów Polskich oraz członkiem szeregu innych organizacji naukowych, m.in.: Polskiej Akademii Chopinowskiej (wiceprzewodniczący), International Federation of Chopin Society (członek Komitetu Honorowego), Rady Naukowej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina oraz Centralnej Komisji Tytułów Naukowych.
Otrzymał doktorat honoris causa Akademii Muzycznej w Krakowie, doktorat honoris causa Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz szereg innych wyróżnień, m.in.: Nagrodę im. Alfreda Jurzykowskiego (Nowy York 1978), Nagrodę „Solidarności” za twórczość niezależną (1988), Nagrodę wydawców im. Jana Długosza za książkę Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans(1998), Nagrodę Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (1998), Nagrodę Międzynarodowej Fundacji Chopinowskiej (1999) oraz Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006). Został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą oraz Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2005).
Prof. Mieczysławowi Tomaszewskiemu dedykowane zostały trzy księgi jubileuszowe: Księga Jubileuszowa Mieczysława Tomaszewskiego. Kompozycje i teksty – w 60-lecie urodzin (Kraków 1984), Muzyka, słowo, sens. Mieczysławowi Tomaszewskiemu w 70 rocznicę urodzin (Kraków 1994) oraz Muzyka w kontekście kultury. Mieczysławowi Tomaszewskiemu w 80-lecie urodzin (Kraków 2001). Biogramy Profesora zamieszcza wiele wydawnictw leksykalnych m.in.: Encyklopedia Muzyczna PWM (2009) i Musik in Geschichte und Gegenwart (2008, erg. Bd.).
