Katedra Klawesynu
i Historycznych Praktyk Wykonawczych
Skład Katedry
- Kierownik Katedry:
- dr hab. Marek Pilch, prof. AM
- Pracownicy badawczo-dydaktyczni:
- adt dr hab. Marcin Świątkiewicz
- adt dr Katarzyna Drogosz
- adt dr Martyna Pastuszka
- Pracownicy dydaktyczni
- prof. dr hab. Marek Toporowski
- mgr Anna Firlus
- Współpracownicy:
- dr hab. Magdalena Pilch
- dr Krzysztof Firlus
- mgr Anna Wiktoria Swoboda
- mgr Tomasz Pokrzywiński
- mgr Małgorzata Klajn
- mgr Daria Kubik
- mgr Maurycy Raczyński
- mgr Edyta Suchanek
Historia Katedry
Katedra Klawesynu i Historycznych Praktyk Wykonawczych jest najmłodszą katedrą Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Jej działalność jest kontynuacją istniejącej wcześniej klasy klawesynu, założonej w 1991 roku dzięki staraniom prof. Juliana Gembalskiego. Pierwotnie klawesyn, a także bas cyfrowany i związana z tym kameralistyka, były wprowadzone jako przedmioty obowiązkowe dla organistów w celu rozszerzenia ich umiejętności i kompetencji zawodowych. Jednak już w 1994 roku powstała samodzielna klasa klawesynu i zaistniała możliwość odbycia studiów magisterskich w tej specjalności. Gry na klawesynie od początku uczył klawesynista, organista i kameralista Marek Toporowski. W momencie rozpoczęcia pracy w Katowicach należał on do muzyków, którzy swe wykształcenie uzupełniali za granicą, co wówczas w Polsce (inaczej niż współcześnie) należało jeszcze do rzadkości. Był on i jest nadal jednym z wiodących propagatorów muzyki dawnej. Zarówno początki jego działalności na powoli budującej się scenie muzyki dawnej w Polsce, jak też tworzenie klasy klawesynu w katowickiej uczelni przypadły na trudny czas związany z realiami polskimi po przełomie ustrojowym roku 1989. Z dzisiejszej perspektywy tę działalność należy postrzegać jako pracę pionierską. U podstaw kształtowania się profilu klasy leżała kreowana przez Marka Toporowskiego wszechstronność muzyczna i nieszablonowe spojrzenie na wykonawstwo muzyczne, nigdy nie ograniczające się do wąskiej specjalizacji czy profesjonalizacji - która dziś często oznacza zawężenie obszaru zainteresowań. To wszechstronne i otwarte podejście do muzyki jest cechą katowickiej klasy klawesynu do dziś. W 1996 roku została utworzona Katedra Organów i Klawesynu, której kierownikiem został prof. Julian Gembalski. W 2002 roku w wyniku przewodów kwalifikacyjnych Marek Toporowski stał się samodzielnym pracownikiem naukowym, skutkiem czego możliwe stało się rozbudowanie klasy. Pracę na stanowisku asystenta, a następnie adiunkta, podjął jeden z pierwszych absolwentów klasy klawesynu - Marek Pilch. W wyniku dalszych przemian strukturalnych katowickiej uczelni, w 2012 roku Katedra Organów i Klawesynu została podzielona na dwie odrębne jednostki: Katedrę Organów i Muzyki Kościelnej prowadzoną przez prof. Juliana Gembalskiego oraz Katedrę Klawesynu i Historycznych Praktyk Wykonawczych kierowaną przez prof. Marka Toporowskiego. Katedra rozszerzona została o kolejne specjalności: skrzypce barokowe - prowadzone przez Martynę Pastuszkę, lutnię - prowadzoną przez Annę Wiktorię Swobodę oraz violę da gamba i wiolonczelę barokową - prowadzoną przez Marka Caudle, a potem przez jego absolwenta, Krzysztofa Firlusa (tylko viola da gamba). Na stanowiskach klawesynistów-korepetytorów zostały zatrudnione Irmina Obońska i Anna Firlus. Dzięki staraniom Marka Toporowskiego stworzono również możliwość podyplomowej nauki gry na fortepianie historycznym pod kierunkiem Katarzyny Drogosz. Lata 2015-2017 przyniosły kolejne zmiany w Katedrze Klawesynu i Historycznych Praktyk Wykonawczych. Marek Toporowski nieoczekiwanie zrezygnował z funkcji kierownika, podejmując się prowadzenia Katedry Muzyki Dawnej na Akademii Muzycznej w Krakowie, jednocześnie jednak nie rezygnując całkiem ze współpracy z uczelnią katowicką. Jego funkcję w roku akademickim 2016/17 objął tymczasowo prof. Władysław Szymański, a od roku 2017 funkcję kierownika katedry pełni Marek Pilch, który w tymże roku uzyskał tytuł doktora habilitowanego. W tym samym roku do stałych pracowników pionu dydaktyczno-naukowego, na stanowiskach adiunktów dołączyli dotychczasowi współpracownicy katedry: Marcin Świątkiewicz (klawesyn) który stopień doktora uzyskał już w roku 2014, oraz Katarzyna Drogosz (fortepian historyczny), która stopień doktora uzyskała w styczniu roku 2017. W 2017 roku stopień doktora uzyskała również Martyna Pastuszka, prowadząca klasę skrzypiec barokowych. Ważnym akcentem w najnowszej historii katedry jest otwarcie w roku akademickim 2017/18 pierwszej w Polsce klasy fortepianu historycznego, prowadzonej przez dr Katarzynę Drogosz na studiach stacjonarnych II stopnia. Należy także podkreślić, że Marcin Świątkiewicz i Katarzyna Drogosz są pierwszymi pracownikami Katedry Klawesynu i Historycznych Praktyk Wykonawczych, którzy zrealizowali swoje studia doktoranckie w Akademii Muzycznej w Katowicach. Od roku 2018 poszerzono zakres nauczania w katedrze o dwa kolejne instrumenty: wiolonczela barokowa - prowadzona przez Bartosza Kokoszę, następnie przez Tomasza Pokrzywińskiego, oraz flet traverso – prowadzony przez Magdalenę Pilch.
Charakterystyka i działalność Katedry
Wszyscy pracownicy katowickiej Katedry Klawesynu i Historycznych Praktyk Wykonawczych są czynnymi zawodowo muzykami posiadającymi więcej niż jedną specjalizację i podwójne studia, w tym także zagraniczne. Angażują się oni w pracę naukową i organizacyjną, zarówno w środowisku uczelnianym jak też w innych instytucjach w regionie Górnego Śląska i poza nim. Od czasu powiększenia katedry o instrumenty smyczkowe, a w szczególności skrzypce barokowe, katedra jest w stanie realizować kameralistykę w oparciu o własnych studentów, koncentrując się na muzyce dawnej od okresu wczesnego baroku aż po klasycyzm i wczesny romantyzm. W ramach katedry prowadzone są poza tym zajęcia z realizacji basu cyfrowanego, kameralistyki, zagadnień wykonawczych muzyki dawnej, metodyki i literatury specjalistycznej oraz organów dodatkowych. Szczególną uwagę poświęca się praktycznej nauce strojenia klawesynu, oferowanej w ramach przedmiotu „Budowa i strojenie klawesynu” znajdującego się w siatce studiów I stopnia, lub realizowanego jako fakultet międzywydziałowy. Wiedza w tym zakresie przekazywana jest w oparciu o doświadczenie pracowników, a także w oparciu o wiedzę zdobytą podczas realizacji projektu naukowego realizowanego w latach 2011-14. Katedra jest czynnie zaangażowana w zgłębianie zagadnień interpretacji muzyki fortepianowej na instrumentach z epoki. Klasę fortepianu historycznego prowadzi Katarzyna Drogosz – pionierka w tej dziedzinie w Polsce. Jej entuzjazm w propagowaniu tego kierunku wykonawczego i pasja do zabytkowych instrumentów podzielane są przez innych pracowników katedry. Marek Toporowski, grający również na fortepianach historycznych, założył w 2012 roku w Zabrzu klub muzyczny Fortepianarium, w którym przy współpracy Stowarzyszenia Kopalnia Sztuki powstała mała kolekcja jego własnych zabytkowych instrumentów oraz cykl koncertów prowadzony do dzisiaj (2019). Interpretacją muzyki fortepianowej zajmują się również Marek Pilch i Marcin Świątkiewicz. Do stałych wydarzeń organizowanych przez Katedrę należą koncerty Akademickiej Orkiestry Barokowej, estrady studenckie solowe i kameralne, dni otwarte i współpraca ze szkołami średnimi. Organizowane są kursy interpretacji, seminaria o charakterze artystyczno-naukowym, oraz wycieczki studyjne, których celem jest poznanie kolekcji instrumentów dawnych, warsztatów budowniczych instrumentów a także wprowadzenie studentów do zagadnień konserwatorskich i rekonstrukcyjnych instrumentów dawnych. Do szczególnych wydarzeń katedry zaliczyć należy: Festiwal Muzyki Klawesynowej i Kameralnej (październik, co dwa lata), FORTEPIAN(O!) – cykl koncertów na instrumentach historycznych (maj, impreza coroczna) oraz Międzynarodowy Konkurs Realizacji Basso Continuo i Partimento (styczeń, co dwa lata). Katedra angażuje się również w działalność naukową. W latach 2011-2014 realizowany był duży projekt naukowy w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki Narodowego Centrum Nauki (na podstawie grantu DEC-2011/01/B/HS2/02351), którego kierownikiem był prof. Marek Toporowski. Tematem przedsięwzięcia było "Stworzenie metody kształcenia słuchu w oparciu o percepcję i brzmienia podstawowych interwałów za pomocą nauki historycznych temperacji i praktyki strojenia instrumentów klawiszowych. Kształtowanie świadomej intonacji na instrumentach nie-klawiszowych i niewyposażonych w progi". W realizacji projektu uczestniczyli Marek Pilch i Katarzyna Drogosz. W jego ramach prowadzone były zajęcia w wybranych szkołach średnich, mające na celu uwrażliwienie uczniów na zagadnienia intonacji za pomocą historycznych metod strojenia klawesynu i tworzenia systemów dźwiękowych innych niż równomiernie temperowany. Powstała również ciesząca się dużą popularnością publikacja Dawne temperacje. Podstawy akustyczne i praktyczne wykorzystanie (Katowice 2014), połączona z dodatkiem audio (przykłady dźwiękowe i komentarze słowne), który pod względem koncepcji, wykonania i samej realizacji, również wykonany został w całości w ramach katedry. Projekt przyniósł też dalsze korzyści w postaci pozyskania dwóch klawesynów. Oprócz tego regularnie publikowane są artykuły naukowe, powstałe jako rozszerzenie prac dyplomowych absolwentów katedry. Artykuły publikowane są w Notesie Muzycznym AM w Łodzi. Do tej pory opublikowane zostały artykuły Barbary Brzezińskiej, Anny Wiśniewskiej i Joanny Ciszewskiej-Owczarek. W Notesie Muzycznym publikuje również Marek Pilch, głownie artykuły z zakresu interpretacji muzyki klawesynowej oraz historycznych systemów strojenia. Wszystkie artykuły dostępne są pod adresem: https://notesmuzyczny.pl/resources/html/cms/MAINPAGE Maurycy Raczyński jest stałym współpracownikiem magazynu muzycznego meakultura.pl, a Marcin Świątkiewicz prowadzi badania z zakresu gry partimento. Wybrane osiągnięcia pedagogów, absolwentów i studentów Wybrana działalność w roku akademickim 2018-2019 Publikacje pracowników i absolwentów Katedry Akademicka Orkiestra BarokowaZobacz również:
